Những tiến bộ trong AI đang đưa chúng ta đến gần hơn với các trợ lý AI với khả năng nhận thức của con người — nghe, nhìn hỗ trợ trí nhớ, và mang lại sự đồng hành liên tục. Có thể bạn biết tới HAL-9000 trong phim 2001: A Space Odyssey ? Dự đoán của tôi là các tương tác với những trợ lý AI sắp tới sẽ rất giống như vậy, nhưng lần này không phải trên tàu vũ trụ mà là ngay bên bạn dưới dạng một thiết bị đeo được (wearables), và hy vọng rằng lần này chúng sẽ ít cứng nhắc và tàn nhẫn hơn. Nhờ luôn ở bên chúng ta suốt cả ngày, các thiết bị đeo như kính thông minh, đồng hồ thông minh, vòng cổ,… là nền tảng lý tưởng để cung cấp các trợ lý AI luôn bên người dùng.
So với các chatbot AI truyền thống trên trình duyệt web hoặc ứng dụng điện thoại như ChatGPT, Bing hay Google Bard, những chatbot này phụ thuộc vào dữ liệu tĩnh và thông tin nhập từ người dùng, các thiết bị đeo trợ lý AI mang đến một cách tiếp cận mang tính đột phá. Chúng liên tục quan sát và thu thập dữ liệu từ môi trường xung quanh thông qua camera và micro (giống như cách chúng ta làm) để cung cấp khả năng thích ứng theo thời gian thực và phản hồi hoặc gợi ý cá nhân hóa. Điều này vượt xa các ứng dụng truyền thống, khiến các thiết bị đeo này trở thành những người bạn đồng hành vô giá. Thiết bị đeo trợ lý AI rất hữu ích nhưng đồng thời cũng gây lo ngại, vì xử lý dữ liệu sai cách có thể gây ra nhiều rắc rối.
Wearables nổi bật
Có nhiều thiết bị đeo trợ lý AI sắp ra mắt trên thị trường, một số trong đó sử dụng các nền tảng hiện có như kính, đồng hồ thông minh, tai nghe để triển khai các trợ lý AI, trong khi những thiết bị khác lại áp dụng các phương pháp hoàn toàn mới. Hãy cùng xem qua một số thiết bị nổi bật.
Meta x Ray-Ban 2 là sự hợp tác giữa EssilorLuxottica và Meta để tạo ra kính thông minh với thiết kế mang tính biểu tượng của Ray-Ban. Đây là thế hệ thứ 2 của dòng kính thông minh với một sự thay đổi đáng chú ý — từ chức năng chụp và chia sẻ ảnh/video ở thế hệ đầu tiên sang lĩnh vực trợ lý AI ở phiên bản mới nhất. Trông giống như bất kỳ chiếc Ray-Ban nào khác, Stories 2 được trang bị camera và micro, cho phép thiết bị nhìn, nghe và phân tích thế giới xung quanh bằng cách sử dụng Meta AI. Một tình huống sử dụng đã được trình diễn tại sự kiện Meta Connect 2023, nơi kính này lần đầu tiên được ra mắt, là yêu cầu trợ lý AI chỉ dẫn cách sửa một chiếc vòi nước bị rò rỉ ngay trước mặt, AI sau đó phản hồi bằng một hướng dẫn chi tiết, rất hữu ích phải không? Tại Meta Connect 2024, chiếc kính này được nâng cấp phần mềm, đáng chú ý là những tính năng mới dựa trên AI như phiên dịch theo thời gian thực, ghi nhớ địa điểm,… Tuy vậy dòng kính này vẫn chưa có màn hình, cách chính để người dùng tương tác với trợ lý AI là nói và lắng nghe thông qua kính. Kính cũng đi kèm với đèn LED báo hiệu, sẽ sáng khi người dùng chụp ảnh hoặc quay video để cho những người xung quanh biết rằng người dùng đang ghi hình. Theo Meta, đèn báo này hiện khó bị vô hiệu hóa hơn so với thế hệ đầu tiên (chỉ cần một mẩu băng keo là có thể che đèn LED).
Meta x Ray-Ban tập trung vào AI không có nghĩa là công ty đã từ bỏ phát triển kính AR, mà đúng hơn là một bước đệm trước khi công nghệ đủ trưởng thành để mang đến trải nghiệm hình ảnh ba chiều trên một chiếc kính có vẻ ngoài bình thường. Meta Orion, mẫu thử nghiệm kính AR mà Meta đã trình diễn chính là một ví dụ cho kính thông minh ở tương lai. Có lẽ trợ lý AI dưới dạng một trợ lý ba chiều chính là ứng dụng “sát thủ” (killer app) mà chúng ta đang tìm kiếm với AR? Thời gian sẽ trả lời.
Một sản phẩm AI dạng kính nữa chính là Even Realities G1, khác ở chỗ nếu như với Meta RayBan người dùng tương tác với trợ lý AI bằng giọng nói và âm thanh thì với Even Realities các tương tác được tập trung vào hình ảnh. Chiếc kính này được trang bị màn hình, mặc dù nó có phần hơi đơn giản như chỉ hiển thị màu xanh, góc nhìn ở mức 25 độ. Hệ thống AI được tích hợp trên G1 được phát triển bởi OpenAI, giống như Meta x RayBan, chiếc kính này đòi hỏi người dùng kết nối với điện thoại để sử dụng các tính năng AI.
Một cách tiếp cận độc đáo với thiết bị đeo trợ lý AI là Humane Ai Pin, một thiết bị có thể gắn trên trang phục của bạn. Nó lớn hơn một chút so với một chiếc ghim cài áo thông thường, nhưng được tích hợp đầy đủ camera, micro, loa và một máy chiếu laser sáng tạo, được thiết kế để chiếu thông tin lên lòng bàn tay của người dùng khi bàn tay đặt trước thiết bị. Đây là một trong những thiết bị AI theo thời gian thực đầu tiên dưới dạng standalone (không đòi hỏi kết nối với điện thoại), một trong những ưu điểm nổi bật so với các sản phẩm khác trên thị trường. Trong một buổi thuyết trình TEDTalk của Imran Chaudhri, người sáng lập Humane và cựu nhà thiết kế của Apple, thiết bị này đã thể hiện các khả năng của mình. Ví dụ, Chaudhri đặt một thanh kẹo trước thiết bị và hỏi liệu đó có phải là một lựa chọn lành mạnh hay không. Thiết bị đã quét thông tin của thanh kẹo, đối chiếu với dữ liệu cá nhân của anh ấy và cung cấp một câu trả lời chu đáo.
Nhìn kỹ hơn vào thiết kế, có vẻ như Humane đã chú trọng đến quyền riêng tư. Ví dụ, camera được thiết kế hơi nghiêng xuống dưới, điều này có thể giúp giảm thiểu việc vô tình ghi lại khuôn mặt trong luồng video, tăng cường bảo vệ quyền riêng tư và giảm nguy cơ bị lạm dụng. Nếu điều đó vẫn chưa đủ, camera còn được giấu kín sau một lớp kính tối màu, làm cho nó khó nhận thấy đối với những người xung quanh. Tôi cho rằng thiết kế này được tạo ra có chủ đích nhằm tăng cường sự chấp nhận xã hội. Mặc dù cách tiếp cận này vượt trội về mặt bảo vệ quyền riêng tư, nhưng nó có thể gặp một số hạn chế vì dữ liệu không phong phú như các cách tiếp cận khác (camera trên kính thông minh thường có góc nhìn rộng hơn, do đó thu thập được nhiều dữ liệu hơn).
Đã ra mắt được gần một năm, Humane AI Pin chưa được thành công như Meta x RayBan. Có lẽ rào cản chính của thiết bị này là giá, ngoài việc phải trả 699 đô la cho thiết bị này, người dùng còn phải đóng tiền thuê bao hàng tháng vào khoảng 24 đô la. Chiếc AI Pin này cũng không được lòng giới tech influencer, Youtuber MKBHD, Marques Brownlee – một trong những người có ảnh hưởng nhất trong cộng đồng youtuber công nghệ, trong video đánh giá Humane AI Pin đã gọi nó là sản phẩm tệ nhất anh từng sử dụng.
Dự án phần cứng mã nguồn mở
Vấn đề lớn nhất với các thiết bị luôn bật, luôn lắng nghe, và luôn quan sát là sự thiếu tin tưởng. Đó là lý do tại sao các thiết bị đeo mã nguồn mở, như dự án của Team Open-source Smart Glasses, xứng đáng nhận được nhiều sự chú ý hơn. Họ đã phát triển kính thông minh có khả năng thu thập dữ liệu âm thanh từ môi trường xung quanh người dùng suốt cả ngày, tạo ra một kho lưu trữ âm thanh (dưới dạng văn bản cuối cùng). Những chiếc kính thông minh này cũng được trang bị màn hình để tăng thêm tiện lợi, và thiết kế của chúng hoàn toàn minh bạch, cho phép những người có chút kỹ năng hàn điện tử tự xây dựng một chiếc cho riêng mình. Hy vọng của tôi là một số công ty sẽ phát hành các thiết bị sẵn dùng dựa trên những thiết kế mã nguồn mở này.
Một dự án khác đang thu hút sự tưởng tượng của cộng đồng là sự hợp tác đồn đoán giữa OpenAI và nhà thiết kế nổi tiếng Jony Ive, tập trung vào phần cứng trợ lý AI. Mặc dù hiện tại vẫn còn rất nhiều bí mật và đồn đoán, nhưng cần nhấn mạnh rằng OpenAI đang đứng đầu trong ngành, được hỗ trợ bởi những khoản đầu tư lớn để theo đuổi Trí tuệ Nhân tạo Tổng hợp (AGI). Trong bối cảnh này, triển vọng về một thiết bị đeo có khả năng truyền âm thanh/hình ảnh từ góc nhìn của người dùng làm đầu vào cho mô hình AI đang mang lại nhiều hứa hẹn.
Còn có nhiều cách tiếp cận khác đối với các thiết bị đeo trợ lý AI, chẳng hạn như dây chuyền có micro, đồng hồ thông minh hoặc tai nghe,… Tất cả đều chia sẻ chung ý tưởng là lắng nghe môi trường xung quanh và sử dụng dữ liệu thu thập để tương tác với người dùng.
VẤN ĐỀ NỔI CỘM: QUYỀN RIÊNG TƯ
Quyền riêng tư không bao giờ nên bị xem nhẹ với bất kỳ thiết bị nào thu thập lượng dữ liệu cá nhân khổng lồ như các thiết bị đeo trợ lý AI. Những thiết bị này mang đến nhiều lớp rủi ro về quyền riêng tư cần phải được cân nhắc, chúng có thể ảnh hưởng không chỉ đến người dùng mà còn cả những người xung quanh. Ví dụ, với những người vô tình nằm trong phạm vi ghi hình của thiết bị, họ có nên được biết rằng sự hiện diện của họ đang bị ghi lại? Làm thế nào để biết họ đang bị ghi hình? Và liệu có cách nào để ngăn các thiết bị đeo trợ lý AI thu thập dữ liệu về sự hiện diện của họ không? Hiện tại vẫn còn quá sớm để chúng ta giải quyết tất cả những vấn đề này, nhưng sớm muộn chúng ta cũng cần phải có giải pháp. Điều quan trọng nữa là phải nhớ rằng hầu hết dữ liệu thu thập sẽ được chuyển đến một đám mây từ xa, nơi mô hình AI sẽ chạy và phân tích dữ liệu. Nếu thiếu minh bạch, sẽ rất khó để nhận biết dữ liệu của người dùng cuối cùng sẽ được sử dụng như thế nào. Mặc dù những thiết bị đeo này mang lại tiềm năng rất lớn, chúng cũng đặt ra nhiều câu hỏi sâu sắc về các vấn đề đạo đức và quyền riêng tư. Việc thu thập và phân tích dữ liệu âm thanh, hình ảnh quy mô lớn có thể trở nên xâm phạm nếu không được xử lý cẩn trọng.
QUAN ĐIỂM CỦA TÔI
Tôi vẫn lạc quan rằng những lợi ích mà các thiết bị đeo trợ lý AI mang lại cuối cùng sẽ vượt qua các rủi ro liên quan, miễn là chúng ta giải quyết các vấn đề về quyền riêng tư và đạo đức một cách cẩn thận. Những thiết bị này có tiềm năng hòa nhập một cách liền mạch vào cuộc sống hàng ngày của chúng ta, và với tư cách là một người đã đeo kính cận, khái niệm tích hợp trợ lý AI vào kính đeo thực sự thu hút tôi, miễn là nó trông giống kính thông thường thay vì một món đồ công nghệ. Hãy nhớ rằng phần lớn dân số Mỹ (khoảng 75%) đeo kính cận hoặc kính áp tròng, vì vậy đây có thể là một thị trường rất lớn. Trong bối cảnh này, AI có thể cải thiện những gì đã là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của chúng ta. Hiện tại, tôi sẽ bỏ qua Ray-Ban Stories 2 và chờ đợi một phiên bản tương lai có màn hình vì tôi cảm thấy sẽ hữu ích hơn khi hiển thị thông tin, ngay cả khi chỉ có góc nhìn hẹp (30-40 độ).
